از آنجا که هر کدام از مباحث یارسانی نیاز کافی برای بیان دقیق و شایسته آن دارد سخن گفتن از تاریخ و فلسفه یارسان، گنجینەهای ادبی آن، هنر ناب و موسیقی فاخرش، باور ها و رسومات منحصر به فردش در یک مقاله کوتاه کار دشواری است و بدون تردید حق مطلب ادا نمیگردد.
در این گفتار بنا دارم مطالب مختصری در رابطه با دین یاری و پیروان آن یعنی مردم یارسان را به خدمت شما خوبان عرض نمایم. امید دارم کم و کاستی ها را بر بنده ببخشید.
زاگرس معوای خدایان و ادیان کوردی(مادی/گورانی) و کوردستان سرزمین ادب و هنر بخاطر جنگهای مسلمانان شیعه و سنی با یکدیگر و در زد و بندهای کشورهای استعماری، اکنون در بین چهار کشور ایران(ڕۆژهەڵات، خوەرهەڵات)، ترکیه(باکوور)، عراق(باشوور) و سوریه(ڕۆژئاوا) تقسیم شدە است . یارسانی ها امروزه در بخش رۆژهەڵات و باشوور کوردستان زندگی میکنند که به اهل حق نیز معروفند و بر اساس متون مقدس یارسانی، لرستان، هورامان و اکنون دالاهو، سه مرکز اصلی یارسانی ها بودەاند که گستره آن در گذشته دورتر، در زیر چتر بزرگتری بنام گوران بزرگ از شرق تا همدان و از غرب تا کرکوک و غرب موصل، و از شمال تا مریوان و از جنوب تا نزدیک شهرکرد بوده است. در همه این بخش ها هنوز هم نشانەهایی از وجود یارسانی ها موجود است.
برای نمونه در هورامان مقبره پیرشهریار هورامی داریم در حالیکه میدانیم پیر مقامی است در میان بزرگان یارسان. نسل قدیمی بختیاریهای شیعه چهارمحال و کردهای شیعه ایلام هنوز هم بجای خداحافظ میگویند "کر داوو له دورت". میدانیم که داود یکی از پیرهای یارسانی و یکی از چهار فرشته یا ملکه مقرب خاوندکار است.
یا مراسم گردو شکستن در میان کردهای مریوان و سقز و بوکان داشتیم که مراسمی است شبیه جوز سر شکاندن یا مراسم سرسپاری یارسانی ها. هنوز هم روستای شرق موصل یارسانی یا کاکەای باقی ماندەاند. اکثر کردها و لرهایی که امروزه شیعه یا سنی شدەاند بخاطر معافیت از پرداخت ذمه یا به به نوعی باج به مسلمانهای صفوی و عثمانی برای حفظ جان در ظاهر مسلمان شدەاند اما کم کم نسل های بعدی آنها به کلی از یارسان جدا و مسلمان شدەاند. در گستره تحت قدرت شیعه صفوی یارسانی با برجسته کردن مقام علی سعی کردەاند تا حد امکان خود را از خشم و حمله شیعه ها در امان نگه بدارند و در گستره تحت قدرت سنی، یارسانی ها یا کاملا عقاید خود را مخفی و یا خود را شاخەای از اسلام معرفی میکردند تا از خشم و کشتار مسلمانان در امان بمانند و بقا خویش ادامه بدهند تا بلکه گذر زمان سرنوشت بهتری برایشان رقم بزند که هرگز چنین نشد و اوضاع بدتر از گذشته شد.
تا صد الی دویست سال پیش همه مردمان ساکن کرمانشاه و ایلام جملگی یارسانی باقی ماندە بودند و مذهب شیعه در این دو شهر تقریبا جدید است. اگر دقت کردە باشید ما در این دو استان برخلاف سایر استانهای شیعه نشین ایران، هنوز هم آیت الله با پسوند آیت الله کرماشانی یا آیت الله ایلامی نداریم و این نشاندهنده اینست که شیعه ریشه تاریخی در کرمانشاه و ایلام ندارد.
نقاط مشترک بسیاری در بین ادیان ایزدی، یارسان و علوی هست که خود یک پژوهش مستقل و کامل نیاز دارد که به این مشترکات و به احتمال فراوان دارای یک ریشه مشترک پرداخته شود. بویژه نقش ساز تنبور در مراسم ذکر هر سه آیین ایزدی یارسان و علوی کاملا مشهود است. البته از این میان علوی های ساکن باکور کردستان از زمان ت خفقان آتاتورک تا به امروز و علوی های سوریه از زمان نظام اسد و خط گرفتن این نظامها از رژیم ایران متاسفانه هر روز بیشتر به سمت شیعه شدن میروند. یارسانی های ایران هم در خطر بسیار جدی هستند که برای طولانی نشدن گفتار از آن می گذرم وگرنه میتوانم دەها نمونه از ت عملی جهت کوچاندن برنامه ریزی شده یارسانیان از سرزمین مادری خویش، آسمیله سازی و شیعه سازی عمدی یارسانی ها از جانب حکومت ایران و یا پخش بدون محدودیت مواد مخدر و . برای نابود کردن جوانان یارسانی را در اینجا ذکر و بیان نمایم.
امروزه اکثریت کوردهای یارسانی در استان کرماشان و بویژه در مناطق دالاهو گوران و صحنه زندگی می کنند.
یارسانی های زیادی هم در تبریز، قزوین، همدان، تهران، شیراز، لرستان و کلاردشت ایران نیز ساکن هستند که البته بسیاری از آنها بخاطر مخالفت با حکومت های مرکزی در قدیم به آنجا تبعید شدە اند.
یارسانی ها در جنوب کردستان به نام کاکەیی شناختە میشوند و بیشتر آنها در استان کرکوک زندگی می کنند. جمعیت یارسانی ها به طور دقیق مشخص نیست ولی طبق آمار غیررسمی حدود دو میلیون یارسانی در ایران و کوردستان ساکن هستند که در سی سال اخیر یارسانی های زیادی به خاطر فعالیت های دینی ومدنی، تبعیضهای دینی و ایدئولوژی، نبود امنیت جانی و یا شغلی مجبور به فرار از ایران و یا کوچ به سایر شهرهای ایران شدەاند.
واژه یارسان از دو دو بخش تشکیل شدە است. "یار" و "سان". یار یعنی خدا و سان به معنای پیروان است و در مجموع یارسان یعنی پیروان و باورمندان به خداوند.
دین یاری دینی کاملا مستقل با داشتن باورها و رسومات خاص به خود است.
به عقیده ی یارسان ریشه ی دین یاری به قبل از خلقت جهان بر می گردد.
اساس این دین همان شرط و پیمان ازلی است که خداوند، پیش از خلقت جهان در درون درّ آن را با شش ملکه که با خود او مجموعآ هفت تن میشوند منعقد فرمود. در یارسان شروط ایجابیِ این پیمان را که از طرف حق بر آن شش ملکه تفهیم شد، شرط » و پذیرش آن شروط از جانب آنان را اقرار» می نامند.
آن عهد و پیمانی که بین حضرت حق و فرشتگانش در دوره درّ(پیش از انفجار بیگ بنگ) منعقد گردید را بیاوبس ازلی می نامند که همان هدایت بشر بسوی ارکان یاری و عوض کردن جامه(دون، دونادون، کارما) و اجرای 72 دین در جهان خاکی است و آشکار سازی بیاوبس دین یاری در دوره حقیقت (پردیور) در قالب انسانهای پاک با اجرای سرسپردگی یا جوز سر شکاندن در منطقه پردیور در هورامان کردستان را بیاوبس پردیوری گویند.
پس از آفرینش بشر هر یک از انبیا (در قالب هفتن یا هفتوانه) مراتبی از دین یاری را با نام هایی مختلف برای هدایت انسان ها به ارمغان آوردند. تا این که بالاخره در حدود ششصد سال پیش، فردی بنام سلطان صحاک ظهور نموده و مرتبەی نهاییِ دین یاری را آشکار فرمود.
در واقع دین یاری به سه دوره کلی:
الف: سرّ
ب: پردیور
پ: مابعد پردیور
تقسیم می شود که موارد الف و ب خود نیز شامل دوره‌هایی میشود.
- دوره سرّ ، دوره پیش از خلقت جهان تا پیش از ظهور سلطان صحاک را شامل می شود.
- دوره پردیور، دوره آشکار سازی دین یاری در عالم خاکی توسط سلطان صحاک در هورامان کردستان در غرب ایران امروزی است.
- دوره های مابعد پردیور در واقع ادامه دهنده دوره پردیور هستند.
دین یاری ، دینی است کوردی با جهان بینی و فلسفه خاص خود، که در قرون اخیر پیروانی از دیگر قومیت ها همچون آذری ها و فارسها در گذر زمان به این دین گرویدەاند .
متون مقدسش کلام» و در مجموعه هایی بنام " دفتر" و به زبان کردی گورانی/هورامی کتابت شدە است و در مراسم یارسان، این متون مقدس همراه با نوای ساز تنبور در جمخانه (محل عبادت یارسانیان) و مکان های زیارتی یارسان خوانده می شود.
یارسانیان به الوهیت(خدا انسانی، ظهور خاوندکار در قالب بشر)، گردش روح(دونادون) یعنی زاده شدن انسان در کالبدی تازه پس از مرگ تا نهایتا هزارو یک دون(جامه و دوره) اعتقاد دارند. هر سال از دوازدهم تا چهاردم چله زمستان کردی به مدت سه روز روزه می گیرند که روزه مرنوی نام دارد و روز چهارم جشن خاونکار یارسان می باشد.(یارسانیان تقویم و گاهشمار کردی مختص به خود را دارند). نوروز جشن ملی و باستانی برای یارسانی ها به حساب می آید.
همانطور که پیشتر گفتم از نکات جالب توجه این دین قائل شدن ذات خداوندگاری و هفتنی برای برخی پیامبران، دانشمندان و شاعران و غیره است و این عقیده، مسئله ای است که از جانب تندروها و حاکمان ایران به عنوان جرم و کفر تلقی می شود.
متون مقدس یارسان گفته ی بزرگانِ دیده دار(ذات دار) این دین است.
خوردن گوشت گراز در میان بخش بزرگی از یارسانیها بویژه در گوران امروزی امری عادی و حتی نیکو است، اما یارسانی هایی که به مسلمانان بویژه به شیعه ها نزدیکتر بودەاند امروزه خودرن گراز را حرام میدانند.
یارسانی ها نیایش های دینی را با نوای موسیقی(تنبور و کلام)همراه می سازند و حتی مراسم خاکسپاری را طی مراسمی خاص با نوای مقامات کهن تنبور و خواندن آوازگونه کلام مقدس یارسانی برگرفته از دفتر مقدس(کتاب یارسانی ها) را برگزار می نمایند.
تمام زیارتگاههای یارسانی در خاک کردستان و بویژه در هورامان و دالاهو واقع است. حتی چشمەهای مقدس نیز.
در آیین یاری زن و مرد از مقام و شأنی برابر برخوردارند و بایستی حقوقی نیز برابر داشته باشند. آیین یاری راجع به نحوه ی پوشش زن و مرد دستور خاصی نداده و تنها تأکید بر پاک دامنی و رعایت شرم و حیا کرده است.
یک فرد طی مراسمی خاص بنام سرسپاری( جوز سر شکانن) در یکی از خاندانهای دوازده‌گانه یارسانی توسط پیر یا سید یارسانی، رسما یارسانی می شود.
در آیین یاری هر کسی آزادی عقیده دارد و می تواند هر زمانی که صلاح بداند، از دین و عقیده ی خود دست بکشد و هیچ کسی این حق را ندارد کە او را مورد سرزنش یا تحت تعقیب قرار بدهد.
آیین یاری در مورد مسائل فردی و اجتماعی معمولاً وارد جزئیات نشده و اغلب با ترسیم خطوط کلی، اختیار امور انسان ها را به خودشان و ترجیحاً به خرد جمعیِ آن ها واگذار کرده است.
از نظر آرایش ظاهری مردان یارسان معمولاً ریش ها را تراشیده و از جمله سنتهای مهم این دین این است که مردان نباید سبیلهای خود را کوتاه کنند. همین سنت، باعث شناسایی یارسان و دستاویزی برای آزار و اذیت آنان در ایران می شود.
اصول دوازدهم و سیزدهم همچنین اصل چهاردم قانون اساسی ایران، پیروان دین یاری(یارسان) را جزو اقلیتهای رسمی برنشمرده و برای آنان حقی قائل نشده است و تنها چهار دین که در قران اسم آن ذکر شدە برای نمونه مسیحی و یهودی به رسمیت شناخته شدە است. همین مسئله به رسمیت شناخته نشدن دین یاری و یارسانیها باعث شده تا مامورین و مسئولان نظام در آزار و اذیت یارسانیان از آزادی عمل بیشتری برخوردار باشند و هر آنگونه که باب میل شان است یارسانیان را آزار بدهند.
در واقع به رسمیت شناخته نشدن دین یاری موجب شده که یارسانیان نه تنها از حقوق قانونی به عنوان اقلیت دینی( همچون داشتن حق خواندن کتاب های دینی خود، بجای خواندن اجباری کتاب های دینی مذهب شیعه در مدارس و دانشگاه، و یا حق داشتن نماینده در مجلس و )محروم باشند، بلکه حقوق شهروندی عادی(همچون آموزش به زبان مادری، کسب جواز، استخدام دولتی و حتی حق تحصیل در صورت پافشاری بر یارسان بودن) نیز از آنان سلب گردیده است.
نمونه های توهین، اخراج یارسانیان از کار، آزار و اذیت دانش آموزان و سربازان یارسانی در مدارس و پادگانهای سربازی بسیار فراوان است. جوانان یارسانی بدون هیچ گونه منعی به خدمت اجباری سربازی برده می شوند اما در هنگام استخدام ، تحصیل و کار با مشکلات بسیار زیاد عقیدتی مواجه می شوند.
یارسانیان در جامعه، مدرسه، دانشگاه، پادگانهای سربازی و مراکز دولتی و استخدامی حتی در هنگان معامله و عقد ازدواج همیشه و همواره بناچار مجبور به گفتن هویت دروغین اسلام شیعی برای خود می شوند چراکه در صورت عنوان نمودن باور دینی خود، از تمام حقوق و مزایای شهروندی محروم خواهند شد.
بازداشت دو تن از پیروان دین یاری در اعتراضات اخیر پس از انهدام هواپیمای اوکراینی توسط سپاه رژیم
یارسانی ,ها ,دین ,یاری ,یارسان ,های ,دین یاری ,یارسانی ها ,است و ,می شود ,و در
درباره این سایت